Macht, Wellust en Zink

Zink is een stille getuige van ontwikkelingen, die het licht schijnen op hoeveel invloed een individu kan hebben op de geschiedenis van een wereldstad, een grootindustrie, een keizerrijk. Het metaal is de spil geweest in staatkundige strubbelingen, grondpolitiek, de Europese eenwordingsambitie, de vroegste voorbeelden van product placement, de angst en hoop van een gemeenschap. Kortom: de tentoonstelling brengt een bijna mythische bundeling verhalen.

Bureau Europa heeft voor deze tentoonstelling samengewerkt met vele partners en instellingen in de Euregio. Afgewogen en gespiegeld toont de expo daarom niet alleen de eigenaardige verhalen uit het verleden, maar wordt er ook een hedendaagse blik op de grenzen, het materiaal en de industrie geworpen. 

De ambassadrice met het gouden haar Fanny Mosselman, dochter van de directeur van het grootste zinkbedrijf van Europa, Vieille Montagne, gebruikte haar connecties in het 19e-eeuwse Parijs met als resultaat het zinken dakenlandschap. Ze was een graag geziene gast in de salons en had de vriendschap en hartstochtelijke affaires met hooggeplaatste figuren. Zo beïnvloedde zij ook keizer Napoleon III, die de grootscheepse verbouwing van Parijs onder leiding van Baron Hausmann inzette. De bekende boulevards met de statige appartementenpaleizen werden onder zijn bewind gebouwd – compleet met zinken dak. Het zink was afkomstig uit de mijnen van Fanny’s vader, aan de voet van de Vaalserberg. 

Het vierde land aan het drielandenpunt Zink werd gezien als hét bouwmateriaal van de toekomst en het meeste zink was te winnen in de oeroude zinkmijnen bij het Belgische plaatsje Kelmis. De grond was er zo rijk, dat er grenskwesties begonnen te spelen tussen buurlanden die elkaar die rijkdom niet gunden. Als de grenzen van Europa opnieuw worden ingetekend na de laatste nederlaag van Napoleon bij Waterloo, wordt er een nieuw landje rondom de zinkmijn aan het drielandenpunt ingetekend: een diplomatieke noodoplossing. Het dwergstaatje Neutraal Moresnet ontwikkelde echter al gauw een heel eigen identiteit en een sterk verlangen om onafhankelijk te blijven, compleet met een eigen taal!

Het zinkviooltje Vandaag herinnert er in het stukje België tussen Luik en Kelmis nog maar weinig aan de eens zo vermaarde zinkindustrie. Neutraal Moresnet is niet meer, de mijnen zijn gesloten, de fabrieken verhuisd. Landschappen hebben zich kunnen herstellen, maar wel met een zinken nalatenschap: de bodem in de Euregio is met zware metalen vervuild. Funest voor veel planten, maar precies de juiste voedingsbodem voor een uniek bloemetje, het zinkviooltje. Nieuwe natuur is er zo ontstaan, maar tegelijk bestaat ook de angst dat de mijnbouw terugkeert en de hele geschiedenis zich zal herhalen. Wat betekent dat voor onze toekomst?

In de tentoonstelling Macht, Wellust en Zink komen historische documenten en moderne installaties samen om een gelaagd en compleet verhaal te vertellen. Met een scenografie van Dear Hunter en werken van fotografen Irmel Kamp en Filippo Ciriani, designuitgever Thomas Eyck en kunstenaars Ulrike Rehm en Beate Reinheimer (RaR).