Het Album

De Prenten van Petrus Regout

22 december 2021 t/m 26 februari 2022

Petrus Regout is de eerste grootindustrieel van Nederland. Bescheiden begonnen in 1834 vanuit zijn woning aan de Boschstraat in Maastricht, groeide zijn kleine onderneming uit tot een groot fabriekscomplex dat later bekend werd als Koninklijke Sphinx. Het Maastrichtse aardewerk en kristal gingen de wereld over, Regout werd puissant rijk en zijn onbescheiden geldingsdrang was onverzadigbaar. In het Album dédié à mes enfants et mes amis (1866, 1868) maken we kennis met de industrieel Petrus Regout, zijn fabrieken en arbeiderswoningen, zijn stadshuizen en landgoederen. Het Album moest indruk maken op de dames en heren van stand, waartoe Regout zelf zo graag wilde behoren. Vandaag zien we dat het prentenalbum haaks tegenover de leefwereld van de arbeider staat. Regouts kapitalistische kracht komt tot uitdrukking in het Album. Misschien wel typisch voor de 19e eeuw zijn de duizenden arbeiders die het bedrijf ook groot gemaakt hebben niet in beeld gebracht.

Geïnteresseerd in het andere deel van dit Winterse Tweeluik? Klik hier voor meer informatie over de Maastrichtse keramiek- en glasverkoop in De Toonzaal

Petrus Regout (1801-1878)
Opgegroeid in een Maastrichtse familie van porseleinhandelaars, wist Regout goed gebruik te maken van de economische en politieke ontwikkelingen van zijn tijd. Vanuit zijn statige woonhuis tegenover het gloednieuwe Bassin begon hij zelf glas, kristal en aardewerk te produceren. De ligging aan het Bassin en de Zuid-Willemsvaart was erg gunstig omdat het makkelijker werd goederen in het noorden af te zetten. Het was het begin van een fabriekscomplex dat later zou uitgroeien tot Koninklijke Sphinx.

Met zijn industriële daadkracht en zakelijk instinct werd Regout fabelachtig rijk en maakte hij diepe indruk op koning Willem II. Regout zag zijn kans schoon om de status te verkrijgen die hij zijn leven lang nastreefde: hij kwam bij de koning in het gevlei, verwierf zelfs een jachtslot voor hem, kasteel Vaeshartelt, en werd benoemd tot lid van de Eerste Kamer. Maar het mocht niet baten. Regout was te ambitieus en te protserig, de oude rijken keken op hem neer. Later ging hij weliswaar zelf op het jachtslot van Willem II wonen, maar de ‘Heer van Vaeshartelt’ moest het zonder titel blijven doen. Al dat hem rest, is een onuitwisbare nalatenschap in Maastricht, vereeuwigd in een iconisch prentenalbum.

Petrus Regout & Co., later Koninklijke Sphinx (1834-2009)
De kristalslijperij (1834), spijkerfabriek (1834), aardewerkfabriek (1836) en glasblazerij (1838) van Regout groeiden uit tot een enorme onderneming die de Boschstraat ingrijpend veranderde. Maastricht was een vuile, arme stad in de 19e eeuw. Regouts bedrijvigheid hielpen om Maastricht op de been te houden en zorgden voor een explosieve bevolkingsgroei. Arbeiderswijken ontstonden in de schaduwen van de fabrieksschoorstenen, waar ook de familie Regout zelf woonde. Petrus was getrouwd met Aldegonda Hoeberechts (1798-1878), niet alleen zijn vrouw maar ook zijn volwaardige zakenpartner, die bekend stond om haar goedheid en geslepenheid.

Ook Petrus Regout zelf werd gewaardeerd door zijn arbeiders. De werk- en woonomstandigheden waren weliswaar hard, maar Regout zette zich in voor zijn werknemers en bouwde woningen voor hen. Helaas lijdt de “weldoener der arme klasse” lange tijd onder een slechte naam: Regouts zonen bestuurden het bedrijf later met harde hand en doordat de woonvestingen als de Cité Ouvrière die Petrus liet bouwen veel te wensen over lieten, groeide de sociale ellende en de antipathie van de Maastrichtse arbeiders tegen het bedrijf. De oude Petrus Regout verwerd tot zondebok. Zijn persoon wordt pas recentelijk weer met een meer neutrale bril bestudeerd.

Toch kunnen we vandaag terecht kritisch naar zijn Album kijken, dat erg frivool aandoet vergeleken met het lot dat zijn arbeiders beschoren was.

Album dédié à mes enfants et mes amis (1866, 1868)
Belgische en Pruisische industriëlen maakten goede sier door chique lithoalbums te produceren en Regout, die zijn leven lang naar status streefde, liet daarop zijn eigen lithoalbum produceren in Parijs. De duurste lithograaf, Théodore Müller, maakte prenten van Regouts rijkste bezittingen: zijn landgoederenzone vlak buiten Maastricht, met Vaeshartelt als onvolprezen hoogtepunt. Het album werd hét visitekaartje aan de mensen op wie Regout indruk wilde maken en die hij wilde verleiden hem eens te bezoeken. Zonder succes.

Aan het kastelenbezit lag het niet: buiten zijn favoriete verblijf, Vaeshartelt, vielen ook Klein Vaeshartelt, la Grande Suisse en la Petite Suisse (Villa Kanjel) onder Regouts zelfgecreëerde Arcadië. Lommerrijke parklanden met door stoommachines aangedreven fonteinen verbonden de landgoederen aan elkaar. Veel tuinontwerpen bestaan vandaag nog steeds, maar Regout liet ook veel opsmuk aanbrengen die later wel verwijderd moest worden – hij stond namelijk niet te boek als iemand met goede smaak. Daardoor lijken de landgoederen vandaag niet altijd meer op wat we op zijn prenten zien, maar geloof het of niet: de litho’s uit het album zijn ontzettend natuurgetrouw, tot de kleinste details.

Bij Bureau Europa wordt Het Album voor het eerst in zijn geheel getoond, verzameld, gerestaureerd en gekaderd door de Maastrichtse kunstverzamelaar mr. Tom Cremers.

Geïnteresseerd in een rondleiding? Op zaterdag 12 en op zaterdag 26 februari geeft Tom Cremers een tour langs zijn collectie. De rondleidingen beginnen om 14.00 uur. Meld je aan met een mailtje aan info@bureau-europa.nl.

Data woensdag 22 december t/m zaterdag 26 februari 2022, reguliere openingstijden
Toegang volwassenen
€5,00; studenten €3,00; museumkaarthouders gratis 
Met regelmatige rondleidingen door bruikleengever en adviseur Tom Cremers
NB Gelieve reserveren om de tentoonstelling te bezoeken of een rondleiding bij te wonen; bestel uw ticket alvast via de website.

Colofon
Bruikleengever en adviseur Tom Cremers | Supervisor Floor van Spaendonck | Assistent Remco Beckers | Productie Ilona van den Brekel | Grafische vormgeving Lyanne Polderman | Teksten Remco Beckers | Vertaling JLC Coburn | PR Yongbloed | Opbouw Fran Hoebergen, Charlotte Koenen, Bo Oudendijk, Emanuël Riksen | Met dank aan René Brouwers, Andrea Peeters en Sociaal Historisch Centrum Limburg  

Expositie Het Album en rondleiding door Tom Cremers (foto's: Moniek Wegdam)