In Vitro
De Vele Levens van Glas

We kijken altijd door glas maar zelden naar glas. Als bouwmateriaal is het nu alomtegenwoordig maar ooit bracht het kleur in het leven van alledag. De kerkvensters vertelden de verhalen over wie wij zijn en hoe we ons moeten gedragen. Vandaag de dag is het gebruik van glas in architectuur over het algemeen prozaïsch: een materiaal dat licht doorlaat en binnen en buiten aan elkaar verbindt.

In praktische zin biedt het gebruik van glas kansen voor de verduurzaming van nieuwe en oude gebouwen. Al sinds de industrialisering is het aura van de moderniteit verbonden met het gebruik van glas. In glas wordt de toekomst gezien, het materiaal wordt technologisch geïnnoveerd maar ook blijven de oude ambachten bewaard, wellicht geuit in nieuwe vormen.

In Limburg had glas een duidelijke betekenis in de totstandkoming van een regionale, visuele identiteit. De stad Roermond speelde daarin de hoofdrol van het glasmakerscentrum dat ook buiten de provinciegrenzen zijn product afzette. Dat uitte zich in de typische, glas-in-loden bovenlichten en de exuberante expressionistische kerkramen van de Limburgse School met grootheden als Joep Nicolas, Charles Eyck en het Atelier Flos tot hedendaagse architecten als Wiel Arets, Francine Houben, Mathieu Bruls en Jo Coenen.

Deze tentoonstelling onderzoekt het gebruik van glas in de architectuur in al zijn verschillende verschijningsvormen. Dat kan enerzijds een lokaal en ambachtelijk materiaal zijn, maar ook een industrieel product dat een onuitwisbare invloed heeft op hoe wij omgaan met elkaar, met architectuur en met de natuur om ons heen. In de expositie brengen we archiefmateriaal en oud glas-in-lood samen met introspectieve installaties en films die de glans en gelaagdheid van glas onderzoeken. Moderne Limburgse architectuur wordt met ontwerpen en maquettes getoond in de context, de filosofie en het symbolische belang van glas.

Glas voor de geest Glas heeft van meet af aan verhalen verteld. In analfabete tijden boden gebrandschilderde ramen in kerken tekst en uitleg bij de onverstaanbare Latijnse mis. Later, als vensterglas ook voor de middenklasse beschikbaar wordt, drukt men met het materiaal ook welvaart uit. Het paarse glas dat je bijvoorbeeld in sommige grachtenpanden in Amsterdam ziet is een symbool van rijkdom, maar in veel gevallen ook nep.

Midden 19e eeuw emancipeerde de katholieke gemeenschap in Nederland zich: een periode die wel 'het Rijke Roomsche Leven' wordt genoemd. Het bisdom Roermond werd hersteld, de katholieke beleving en daarmee de cultuur bloeiden op. De in deze beweging spraakmakende ateliers van architect Pierre Cuypers en glazenier Frans Nicolas werkten vanaf de jaren 1850 regelmatig samen. In de bouwstijl werd gerefereerd aan de late middeleeuwen en dat sloeg aan: de gotiek kreeg een revival in de neogotiek, met Limburgse wortels. De hedendaagse ontkerkelijking maakt echter dat veel glas zijn functie en plek verliest en het leven slijt in kleine depots. Bij Bureau Europa struin je straks zelf door het Limburgse glasdepot, op zoek naar verweesde stukjes glas-in-lood.

Politieke lading Het glas-in-looddepot brengt de vele scherven bij elkaar van de neogotische bloeiperiode van de glaskunst. Het is problematisch erfgoed: restaureren is lastig, ook vanwege de eisen van deze tijd. Glas-in-lood is nu eenmaal moeilijk in driedubbel glas uit te voeren. De provincie trekt er het liefst zijn handen vanaf. Niet alleen in Limburg zorgt glas voor hoofdbrekens. Met haar onderzoek en film brengt Batoul Faour de verwoestingen in beeld na de massale explosie in Beiroet in 2020, die de stad maandenlang onder een tapijt van glas bedolf. Het gebroken glas is een metafoor voor de fragiele politieke toestand in Libanon.

Christien Meindertsma zoomt met haar film White Heart in op een kraaltje met die naam, dat eeuwenlang bij koloniale ruilhandel werd gebruikt en waarmee een systeem van uitbuiting kon worden opgetuigd. Vandaag worden de kraaltjes in Bohemen geproduceerd en in Amerika nog steeds in inheemse kunst verwerkt, op uiterst ambachtelijke wijze. De film brengt de globalisering van een materiaal, maar ook de geschiedenis van exploitatie gevoelig in beeld.

Binnen en buiten Na de industriële revolutie veranderde de kijk op gezondheid: een goed leven vereist rust, ruimte en licht. In Maastricht begon Petrus Regout zijn fabrieken met glazen daken en vloeren uit te rusten, zelfs de eerste gasleidingen maakte hij van glas. Later werd de tuberculosepandemie bestreden met licht en lucht, dat zie je terug in de architectuur van sanatoria. Veel glazen wanden zorgden dat het zonlicht ruim kon toetreden met een horizontale focus omdat patiënten er natuurlijk voornamelijk op bedden lagen. De stijl van het meubilair was strak. Dat is praktisch en bevordert de ademhaling. Sanatoriumbezoekers waren de influencers van die tijd en de stijl verspreidde zich dus als een lopend vuurtje.

De architectuur ontwikkelde zich verder toen de röntgenfotografie werd uitgevonden, na 1900. Zoals een röntgenfoto het binnenste van het lichaam laat zien, keert de architectuur het interieur naar buiten door toepassing van glazen wanden. De grens tussen binnen en buiten, tussen privé en publiek, vervaagt. De architectuur zoals we tot dan toe kenden, leek te verdwijnen. Die rigoureuze aanpak was ook een van de kenmerken van de eminente en invloedrijke Akense Ludwig Mies van der Rohe. De hedendaagse architect Wiel Arets haakt erop in met zijn theorie van de Albasten Huid. Iedereen is voyeur, het kijken zelf wordt geproblematiseerd – of zelfs gedisciplineerd: de Nederlandse (calvinistische) doorzonwoning biedt immers de volledige inkijk in het privéleven, als bewijs van rechtschapenheid.

Gelaagd glas Er is dus met de introductie van glas in de bouwkunst sprake van een Umwertung aller Werte. De architectuur verdwijnt zodra ze verschijnt, de glazen wand is het membraan dat het chaotische scheidt van het geordende. Met de komst van elektriciteit komt het licht niet meer van buiten, maar van binnen. Frits Peutz’ Glaspaleis in Heerlen is de viering van het moderne bouwen en een uiting van koopmansgeest en moderniteit. Ironisch is het dat de glazen architectuur van sanatoria juist een antidotum tegen de moderniteit wilde zijn – en de Maastrichtse Kunstacademie van Wiel Arets glas ook als barrière gebruikt: een ondoordringbare film tussen het kleurrijke kunstenaarsatelier en het starre stadsweefsel.

Maar glasarchitectuur laat de natuur ook binnen: van het TransNaturalHouse van Mathieu Bruls in Beutenaken, dat is afgestemd op de standen van de zon en het buitenklimaat voor optimale lichtinval tot het Zweedse concept van het Naturhus, waarbij mensen zonder isolatie of verwarming in broeikassen wonen. Ingeborg Meulendijks maakte An Arboreous Imprint: reliëfglazen, waarin de natuur in het glas zelf gevangen zit en in de Glazen Boerderij in Schijndel van MVRDV en hun Crystal Houses in Amsterdam lijkt de grens tussen natuur en cultuur, binnen en buiten te vervagen.

Klaar voor de toekomst Het is weliswaar een oeroud materiaal, maar glas blijft doorlopend in ontwikkeling. Zoals gemeld is de restauratie van oud glas lastig, want vaak wordt het niet meer op historische wijze gemaakt. Met het oog op klimaatadaptatie is het isoleren en renoveren van glas-in-lood echter wél van groot belang. Glas is een flexibel en uiterst geschikt materiaal voor de toekomst, niet in de laatste plaats door zijn duurzaamheid. Het kan lokaal gewonnen en eindeloos gerecycled worden. Met haar research Made by Insects onderzoekt Ori Orisun Merhav hoe het natuurlijke insectenpolymeer shellac tot een glazen coating geblazen kan worden. AtelierNL benadrukt dat de grondstoffen voor glas hyperlokaal gewonnen kunnen worden door met verschillende zandsoorten te werken. Maar zand is wel een eindige grondstof en dat wordt aangestipt in het werk van Giuseppe Licari. De delving van zand en silica heeft grote impact op het lokale landschap.

Maar het kan impact ook verminderen: nucleair afval, dat tienduizenden jaren gevaarlijk blijft, kun je bewaren in keramieken containers, de waarschuwing voor gevaar gevangen in het gekristalliseerde glazuur eromheen, zoals het lopende onderzoek van Antye Guenther laat zien.

De tentoonstelling In Vitro geeft een bevlogen, gelaagde inkijk in de vele levens van glas: van gebrandschilderde vensters in het 19e-eeuwse katholieke Limburg tot de expressionistische Limburgse School; van symbolische laag in hedendaagse architectuur tot duurzame materie voor de toekomst; van lokaal ambacht tot industrieel product met wereldwijde toepassingen in kunst, mode, design en gezondheid; van de glasmaker als muzikant tot onderzoeker, van romancier tot activist.

Looptijd zaterdag 16 december 2023 t/m zondag 16 juni 2024
Locatie Bureau Europa, platform voor architectuur en design

_____________________________________________________________________________

Noot voor redactie (niet voor publicatie)

Voor meer informatie omtrent de inhoud van de tentoonstelling kunt u contact opnemen met info@bureau-europa.nl. Curator Remco Beckers en diverse kunstenaars zijn beschikbaar voor interviews. Bij interesse kunt u contact opnemen met communicatie-medewerker Myrthe Leenders, via communicatie@bureau-europa.nl 

 

De OASE, Het landschap, De toekomst, Dossier Zuid Limburg

Een tentoonstelling voor en door omgevingsontwerpers.

Als je de kaart van de Londense metro 1 op 1 over het landschap van de Euregio Maas-Rijn legt, zie je dat er toekomst in zit. Het gebied heeft steden, mooie natuur en is internationaal. Er wonen 3,9 miljoen inwoners met drie nationaliteiten, die drie talen (en nog veel meer dialecten) spreken en er zijn veel scholen en universiteiten. De Euregio heeft bovendien een eigen grensoverschrijdende cultuur. Een OASE zogezegd, die tegelijkertijd niet zonder slag of stoot een oase is of blijft.

In tijden van nood, zoals de klimaatverandering en de problemen die daarmee te maken hebben, is het zeker voor de grensregio een uitdaging de zaken helemaal om te gooien. Want er moeten radicale keuzes worden gemaakt. Zonder echte verandering kunnen de uitdagingen waar de Euregio voor staat niet duurzaam worden aangepakt.

Bureau Europa heeft de curatoren van architectenbureau Maurer United gevraagd om vanuit hun fascinatie met het inrichten van het Zuid-Limburgs landschap een presentatie te maken van de toekomst van het landschap in het algemeen, inzicht te geven in de kneepjes van het vak en collega’s uit te nodigen om hun werk te presenteren.

De bezoeker krijgt behalve een blik op de interessante, maar soms ook complexe wereld van het landschapsontwerp ook een actieve rol als ontwerper: wat doe jij in geval van nood? Waar bouw jij de huizen, het groen en wat spreek je af met de buren?

Kortom: een expositie die voor iedereen die het landschap en Zuid-Limburg een warm hart toedraagt.

_____________________________________________________________________________

Noot voor redactie (niet voor publicatie)

Voor meer informatie omtrent de inhoud van de tentoonstelling kunt u contact opnemen met info@bureau-europa.nl. Curator Maurer United Architects ezijn beschikbaar voor interviews. Bij interesse kunt u contact opnemen met communicatie-medewerker Myrthe Leenders, op communicatie@bureau-europa.nl 

Bureau Europa opent 16 december nieuwe expo ‘Bevroren Muziek’

Een tentoonstelling over de vormgeving van ruimte en geluid, met werken van o.a. Strijbos & Van Rijswijk, Jacob Kirkegaard, Otomax en Het Nieuwe Instituut.

In de tentoonstelling Bevroren Muziek wordt de vormgeving van ruimte en geluid onderzocht met interactieve installaties, kunst, film en muziek, architectuurtekeningen en maquettes. Tijdens de feestelijke opening op vrijdag 16 december 17.00 bij Bureau Europa wordt de tentoonstelling ingeluid met een welkomstwoord van curator Remco Beckers en een live performance van Glice. In de tentoonstelling zijn werken te zien van de gerenommeerde componisten Strijbos & Van Rijswijk, geluidskunstenaars Jacob Kirkegaard en Joep Hinssen, het Maastrichtse collectief Otomax, filmmaker Mikhail Karikis, onderzoeksduo Bartlebooth, de jonge talenten Sól Ey, Christy Westhovens, en Leopold Inkapööl en met architectuur van Berlage, Blom, Van Doesburg, Hertzberger, Wijdeveld en meer. Samenwerkingsverbanden met Conservatorium Maastricht, Muziekgieterij, en lokale muziekverenigingen vormen de kern van een uitgebreid muzikaal randprogramma. 

Muziek en architectuur spreken dezelfde taal van ritme, contrast, verhouding en dynamiek. De componist en de bouwmeester inspireren elkaar al eeuwenlang. Van het nabootsten van natuurgeluiden tot fascinatie voor de menselijke stem, zelfs de moderne elektrische omgeving van de 21e eeuw is een bron van inspiratie voor moderne geluidskunstenaars. Muziek kent zelfs zijn eigen architectuur: van het ontwerp van instrumenten tot de esthetiek van het notenschrift: de notenbalk en de ritme-aanduiding, ontworpen door de middeleeuwse componist Pérotin, zijn gegrond in de gotische architectuur van 'zijn' Notre Dame in Parijs. Op papier is het notenschrift letterlijk een architectuurtekening, maar ook andersom, zoals het sprekende citaat van Johann Wolfgang von Goethe duidt: “Architectuur is bevroren muziek.”

Strijbos & Van Rijswijk, Jacob Kirkegaard, Christy Westhovens, Sòl Ey en Joep Hinssen
Het horen van geluid hangt niet alleen af van externe factoren zoals locatie of materiaal, het is ook het absorberen van geluidsgolven door ons lichaam zelf om te bepalen hoe onze omgeving eruit ziet. Immers is het oor zelf ontworpen om door de minieme afstand die geluidsgolven moeten afleggen van het ene naar het andere oor nauwkeurig te kunnen bepalen waar geluid vandaan komt. Maar wat als er een verstoring is tussen wat wij horen en de architectuur van onze omgeving? Strijbos & Van Rijswijk spelen dan ook in op de psychologische ervaring van locatie en de relatie tot muziek en geluid. Zo is in de expositie het werk Whispers (2016) te zien, waarbij porseleinen bazuinen elk één partij van een totaalwerk spelen dat alleen te horen is als je eromheen loopt. Echter zijn de geluiden te zacht, waardoor je nooit de hele compositie in zijn geheel hoort. Er is ook geluid op plaatsen waar men normaal niet komt. Zo brengt Jacob Kirkegaard in zijn werk Opus Crematio (2019) middels microscopie en detailopname het brute, krachtige geluid van de binnenkant van een crematieoven ten gehore: hoe klinkt de ruimte die wij als levend mens nooit zullen horen?

Omgevingsgeluiden, bewust ontworpen of niet, kunnen aan de basis staan van een klankkunst. In Christy Westhovens werk Chattering (2020) wordt het geluid van de stad zelf gezien als muziek: de gespreksflarden om ons heen worden virtueel verwerkt in een almaar groeiende partituur. Geluidskunstenares Sól Ey zet de menselijke behoefte aan intimiteit om in een muzikale compositie waarbij het lichaam een instrument wordt. De elektrische pulsen die jouw lichaam doorgeeft aan je medespeler worden verklankt in deze interactieve installatie. Ook hebben verkeersgeluiden al als inspiratie gediend voor bekende componisten en moderne geluidskunstenaars als Joep Hinssen, die de ritmes van spoorwegovergangen en autofiles (Traffic Scrape, 2018, opdrachtwerk voor de Toonzaal/Bureau Europa) als basis neemt voor intrigerende werken. In Bevroren Muziek is het werk Come Fly with Me (2020) van Joep Hinssen te horen. Dit werk laat zien hoe er veel meer boven ons in de lucht vliegt dan wij kunnen horen en contrasteert dit met de drukte op luchthavens in de huidige politieke en maatschappelijke onrust over vliegschaamte, korte citytrips via het vliegtuig en de uitbreiding van het luchtverkeer in de lucht en op de grond in luchthavens.

Muziek- en architectuuravonden bij Bureau Europa
Met de tentoonstelling Bevroren Muziek, laat Bureau Europa de vormgeving van ruimte en geluid zien. In een gevarieerd en interactief randprogramma wordt de relatie tussen mens, omgeving en muziek extra aangehaald. In samenwerking met Conservatorium Maastricht worden er composities en een kindervoorstelling bij de tentoonstelling geschreven. Deze worden tot uitvoering gebracht door middelbare scholieren tijdens de Museumnacht Maastricht. De continue creatie van muziek, beïnvloed door omgeving, vormt de boventoon in de expositie. Van januari tot en met mei schuif je iedere maand aan bij Wim Smeets, directeur van Muziekgieterij, die je in het wildeweg bijpraat over waarom Eminem alleen maar uit Detroit kan komen en grunge alleen maar uit Seattle - sociale en gebouwde context bepaalt sterk muzikale ontwikkeling!

Het Nieuwe Instituut
Bureau Europa maakt voor de tentoonstelling ‘Bevroren Muziek’ gebruik van de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw, die door Het Nieuwe Instituut in Rotterdam wordt beheerd. Te zien zijn architectuurtekeningen van theaters en concertgebouwen van gerenommeerde architecten en wordt er werk getoond uit de collectie van Th. van Doesburg. Vanwege het grootschalige conserverings- en restauratieproject Architectuur Dichterbij (2019-2024) konden de tekeningen van Van Doesburg vier jaar lang niet worden uitgeleend. Dit is de eerste keer dat zijn werk weer buiten de muren van Het Nieuwe Instituut te zien is.

Voor Het Nieuwe Instituut is collectiemobilititeit van groot belang. Fysieke presentaties brengen een nieuw publiek in aanraking met de Rijkscollectie, die inzicht geeft in zo'n 130 jaar ontwikkeling van de Nederlandse architectuur en stedenbouw. Daarnaast is het interessant om collectiestukken in een nieuwe context te tonen, waardoor er nieuwe verhalen ontstaan.

Het Tweedaags Symposium The Derailment of the Usual
In Maastricht heeft geluidskunstenaar Paul Devens met zijn installatie Folly / The Derailment of the Usual (2021) een sonische heropvoering gemaakt van wat een bewoner van de beruchte Cité Ouvrière gehoord kan hebben tijdens zijn verblijf in deze inmiddels afgebroken woonkazerne. Het gebouw bestaat niet meer, maar het geluid kan ervan gerecreëerd worden met een methode die akoestische archeologie genoemd wordt, die de onzichtbare dimensies van architectuur tracht te onderzoeken en hoorbaar te maken. Het tweedaagse symposium The Derailment of the Usual zal op 15 en 16 december 2022 bij de Jan van Eyck Academie plaatsvinden en is een samenwerking tussen Paul Devens, Bureau Europa, Jan van Eyck Academie en Conservatorium Maastricht. De sprekers zijn: Raviv Ganchrow, Linnea Semmerling, Peter Kiefer, Caroline Claus, Niamh McDonnell, Brandon Labelle, met een performance van Jacob Kirkegaard. Met de afsluitende performance van Glice bij Bureau Europa wordt de tentoonstelling Bevroren Muziek officieel geopend.

_____________________________________________________________________________

Noot voor redactie (niet voor publicatie)

Voor meer informatie omtrent de inhoud van de tentoonstelling kunt u contact opnemen met info@bureau-europa.nl. Curator Remco Beckers en diverse kunstenaars zijn beschikbaar voor interviews. Bij interesse kunt u contact opnemen met communicatie-medewerker Myrthe Leenders, op communicatie@bureau-europa.nl 

MACHT, WELLUST EN ZINK

Het industriële landschap en de mythe van Moresnet

PERSBERICHT 2 SEPTEMBER 2021

 

Bureau Europa, platform voor architectuur en design, brengt dit najaar het verhaal over het element zink. De expositie duikt in de ontwikkeling van een van de eerste industrieën in Europa en de wel erg dynamische grens- en grondpolitiek. In deze context zien we ook de Europese eenwordingsambitie die zich vertaalt in het Esperanto, de zinklobby die via de Parijse salons en affaires werd gevoerd, het ambacht en de nieuwsgierigheid naar innovatie die leidde tot de Zinkindustrie en de sporen in het landschap van de Euregio. Vlak bij het huidige drielandenpunt, toen een vierlandenpunt, zijn nog altijd collectieve emoties en herinneringen maar ook zorgen over de kwaliteit van de grond, het zinkviooltje en de mogelijkheid dat de mijnbouw terugkomt.

Bureau Europa heeft voor deze expositie samengewerkt met vele partners en instellingen in de Euregio. Alle elementen zijn samen gespiegeld en gewogen om niet alleen de onwaarschijnlijk fantastische verhalen te bundelen maar ook de hedendaagse kijk op de grenzen, het materiaal en ambacht te tonen. In Macht, Wellust en Zink vertellen we de verhalen over de verleidingen van Fanny Mosselman, over het vierde land aan het drielandenpunt, over het unieke bloempje dat iedere Limburger kent en over onze gezamenlijke zoektocht naar de geboorte van het heelal.

Alles is aan elkaar verbonden door het zink dat in onze bodem werd gewonnen. Met deze tentoonstelling brengt curator Remco Beckers in samenwerking met onderzoeksarchitecten Dear Hunter in beeld hoe het zink een allesbepalende invloed had op de ontwikkeling van de lokale culturen, grenzen en landschappen in de Euregio. Vanaf de Napoleontische tijd staat de industrie vaak aan de basis van de maakbaarheid van de maatschappij en de natuur waarmee deze zich omringd ziet. Op kleine schaal is in de Maas-Rijn Euregio aan de hand van het zink goed af te lezen hoe economisch en politiek belang wereldwijd vormgeven aan een mensenleven.

De daken van Parijs De bezoeker komt in een verrassende wereld binnen: in het donker van het souterrain loopt hij boven op de daken van Parijs, hét meest in het oog springende voorbeeld van zinkarchitectuur. Dat keizer Napoleon III en baron Haussmann, de visionairs achter de herinrichting van de Franse hoofdstad, zich daarbij hebben laten verleiden, spreekt boekdelen over hoe bizar de geschiedenis rondom het zink uit Kelmis vaak is. Ware het niet voor Fanny Mosselman, directeursdochter van het zinkbedrijf Vieille Montagne én high societydame in de Parijse salons, dan had het zink in de 19e eeuw misschien helemaal niet zo’n vaart genomen en had onze leefwereld er nu heel anders uit gezien. In een wereld zonder zink zou ook de fotoserie van kunstenaar Irmel Kamp van Oost-Belgische zinkgevels nooit tot stand zijn gekomen.

Vier grenzen In het bovengrondse wandelt de bezoeker langs een scala aan sculpturen en ornamenten, gereedschappen en foto’s die illustreren hoe veelzijdig zink is en hoe veelzijdig de impact van het materiaal op een mensenleven was. Het boerendorp Kelmis werd opeens ingesloten in nieuwe grenzen, de 3,44 km2 verklaard tot neutraal gebied. Neutraal Moresnet, het vierde land aan het drielandenpunt, bestond bij louter toeval; de inwoners kregen een nieuwe identiteit enkel omdat ze bovenop enorm rijke grond bleken te leven. Ongevraagd kregen zij te maken met staatkundige strubbelingen en industriële inmenging in hun levens die anders nooit in het middelpunt van alle aandacht hadden gestaan. Maar zo onbedoeld als het landje was, zo doelbewust was de ontwikkeling van een nationaliteitsgevoel, waarbij de dorpsdokter een centrale rol speelde: hij wilde van Neutraal Morenset het eerste Esperantotalige land ter wereld maken, Amikejo!

Het zinkviooltje Doorlopend wordt de bezoeker meegezogen door de geschiedenis tot hij uitkomt in het heden. Oude verhalen over de eerste zinkfabrieken die te maken kregen met boze wijnboeren doen sterk denken aan de moderne dossiers van Tata Steel en Shell. Zink, zoals elke industrie, heeft een grote impact op de natuur en het landschap. Maar dat is niet altijd een negatieve impact. Door het zink raakt de grond vervuild met zware metalen, maar dat is juist wel de voedingsbodem voor een uniek bloempje, het zinkviooltje, dat alleen in onze streek van nature groeit. En waar grote zinkwinning de aarde verdroogt en deze onaantrekkelijk wordt om te wonen, ontstaat er een nieuw landschap dat beschermd kan worden. De industrie heeft een duidelijke rol gespeeld in klimaat- en landschapsverandering, maar op de lokale schaal blijkt dat er altijd twee kanten aan een medaille zijn.

Blik op de toekomst Vandaag de dag herinnert er rondom Kelmis nog maar weinig aan de zinkindustrie van Vieille Montagne of aan Neutraal Moresnet. Het vierde landje is bijna een legende geworden, de zinkmijnen zijn gesloten, de mensen die achterbleven kunnen er alleen met nostalgie aan terugdenken. Maar ook is er een angst dat de mijnen misschien opnieuw openen: in de mineralen waar zink uit gewonnen wordt, zitten immers ook elementen die gebruikt worden in moderne elektronische apparaten en daarmee veel waardevoller zijn. De mensen van Kelmis wonen nog altijd op een ontzettend rijke aarde! Wat betekent dat voor hun toekomst? Komen de mijnen ooit terug? Een fotoserie van kunstenaar Filippo Ciriani brengt deze menging van nostalgie en angst prachtig in beeld.

Randprogramma De expositie is opgezet met een uitgebreide randprogrammering van lezingen, workshops en wandelingen in samenwerking met diverse partners.

a. De zinkidentiteit van Maastricht De interessantste ins and outs van zink en het beruchte zinkwit in de oude en nieuwe architectuur in de stad in een compacte stadswandeling.

b. Van vuilstort naar bloemenweide In samenwerking met kunstenaar Stefan Cools en hetnetwerk Very Contemporary is een wandeling uitgezet in de natuur van Bunde met als leidraad de overblijfselen van industrie in de grond.

Het zinkbedrijf Vieille Montagne, het nieuwe gilde De Zinkmeesters en de architectuur van een kunsttaal als Esperanto zijn de onderwerpen van de workshops en lezingen die in het najaar gaan plaatsvinden.

De tentoonstelling Macht, Wellust en Zink is te zien van zaterdag 4 september tot en met zondag 12 december 2021 bij Bureau Europa, platform voor architectuur en design.

Curator Remco Beckers | Ruimtelijk concept Dear Hunter en Frida Stillman | Grafisch design Janneke Janssen en Lyanne Polderman | Productie Ilona van den Brekel | Communicatie Yongbloed & Studio Buttons

Partners Brouwers Zink | Filippo Ciriani | Stefan Cools | Elements 2021 | Thomas Eyck | IKOB | Irmel Kamp | Maison de la Métallurgie et de l’Industrie | Museum Vieille Montagne | Museum Zinkhütter Hof | NedZink | Rijksarchief te Eupen | Very Contemporary | De Zinkmeesters

 

NOOT VOOR DE REDACTIE

Meer informatie download je in de mediakit

Of neem contact op met communicatie@bureau-europa.nl

Willemijn Doelman: 0629623388 of Emmanuel Merkus: 0615883644

 

Love in a Mist                         

de architectuur van vruchtbaarheid

PERSBERICHT 17 DECEMBER 2020

In de tentoonstelling Love in a Mist - de architectuur van vruchtbaarheid staat de vrouw centraal in het verhaal over de architectuur en de politiek van vruchtbaarheid. De expositie belicht de langdurige queeste om de vrouw en haar natuur onder bedwang te houden. De gebouwde omgeving om ons heen lijkt neutraal maar als je beter kijkt is deze doorspekt met maatschappelijke opvattingen en politieke uitspraken over de wereldwijde beweging van de politiek tegen abortus en vruchtbaarheid. De expositie biedt ook een Limburgs verhaal met de Maastrichtse Elisabeth Strouven, de vrouwen van de Sphinxfabriek, de Heerlense Vroedvrouwenschool. Love in a mist - de architectuur van vruchtbaarheid is van 14 februari 2021 tot en met 15 augustus 2021 te zien bij Bureau Europa, platform voor architectuur en design in Maastricht. Met werk van o.a. Desirée Dolron, Bernie Krause, Atelier van Lieshout, Next Nature Network en meer. 

Curator en architect Malkit Shoshan van Harvard University brengt haar onderzoek en succesvolle tentoonstelling Love in a Mist (Harvard Graduate School of Design, 2019) naar Maastricht waar deze een Nederlandse en een Limburgse context meekrijgt. Onder andere arts en activist Rebecca Gomperts (Women on Waves) komt aan het woord over haar werk en de opmerkelijke vorm die zij koos (varend op internationale wateren) om veilige, legale abortus voor vrouwen mogelijk te maken die dat in eigen land niet kunnen. Niet voor niets werd zij in 2020 tot één van ‘s werelds meest invloedrijke personen benoemd (Time Magazine, 2020).

Mevr. de Architect
In de randprogrammering van Love in a Mist organiseert Bureau Europa samen met Merel Pit, een lezingenserie met de titel Mevr. de Architect. Hierin spreken vrouwelijke architecten over hun werk, ambitie en hun visie op architectuur. Daarnaast spreken ook enkele onderzoekers zich uit over typisch vrouwelijke inzichten en de vrouw in de architectuurgeschiedenis. De lezingenreeks komt tot stand in relatie met de gelijknamige publicatie die in het voorjaar verschijnt.

Onderdrukking van vrouw en natuur
De titel van de tentoonstelling verwijst naar het bloemetje ‘Love-in-a-Mist’ (Juffertje-in-het-groen) en de verhalen die aan deze bloem een reputatie toedichten van verleiden en maagdelijkheid maar die ook de rol van de natuur en de positie van de vrouw verbeeldt. De vrouw en haar ‘typische kennis’ van de natuur werd van oudsher geproblematiseerd. De vrouw beschikte niet over haar eigen lichaam, want dat werd een maatschappelijke kwestie gevonden. Abortus was uit den boze, maar vruchtbaarheidsbevordering werd juist aangemoedigd, onder meer met synthetische hormonen als DES. DES bleek later een ontzettend schadelijk effect te hebben, op de vrouwen die het gebruikten en in de landbouw waar het ook werd toegepast: de behandeling van het vrouwelijk lichaam vindt een directe weerspiegeling in de exploitatie en achteruitgang van de natuur.
 
Wereldwijd wordt er een politieke strijd gevoerd met het abortusrecht als inzet. Ook in Nederland blijft het debat over de positie van de vrouw actueel: op de werkvloer, in medische behandelingen en met betrekking tot zorg en kinderopvang. De tentoonstelling neemt je mee van abortuskliniek tot baarmoeder, van rechtszaal tot het boerenveld en het moeras, verhaald en verbeeld door activisten, beleidsmakers, wetenschappers, kunstenaars en designers.

Juffertje in het groen
De tentoonstelling toont het verhaal van Wilhelmina van de Geijn die in 1937 als een van de eerste vrouwen in Nederland in de natuurwetenschappen promoveerde. Het leverde haar in 1939 de conservatorspositie op bij het Natuurhistorisch Museum in Maastricht. Die benoeming ging niet van een leien dakje, het gemeentelijk bestuur was het er pertinent niet mee eens. Anno nu heeft Van de Geijn een sterke nalatenschap in Maastricht: ze moderniseerde het museum en richtte, met tuinarchitect Mien Ruys, de tuinen opnieuw in. Het werd een recreatie van een prehistorisch landschap. Wilhelmina was de oude bewoonster van het bekende Huis op de Jeker, waar zij tot haar 99e woonde en vanwaar zij het beste zicht had op haar museum.

De vrouwen van Limburg
Stoere vrouwen zijn van alle tijden. Onafhankelijke gemeenschappen van vrouwen hebben altijd al bestaan. Zo waren er autonome begijnhoven voor alleenstaande vrouwen; zusterordes die vrouwen meer dan hun tijdsgenotes opvingen, opleidden en ontplooiden; de prinsessen-stiften die de meest wereldwijze dames van Europa huisvestten; de fabrieksarbeidsters wier opstanden een heel land inspireerden. De eerste vrouwenstakingen in Nederland gebeurden niet ontoevallig in Maastricht waar ook de eerste vrouwen hun kiesrecht beoefenden.
 
Als je het vergrootglas legt op de architectuur en op maatschappelijk structuren, op de ruimte die er voor de vrouw is, kom je de beklemmingen tegen die de vormgeving van de omgeving aan de vrouw oplegt, maar tegelijkertijd ook de heldinnen, de dames op de barricades, die meters maken om gebouwen juist in hun voordeel te zetten en ware emancipatie te waarborgen. 
 
De tentoonstelling Love in a Mist - de architectuur van vruchtbaarheid is van zondag 14 februari tot en met zondag 15 augustus te zien bij Bureau Europa, platform voor architectuur en design in de Timmerfabriek, Boschstraat 9, 6211 AS in Maastricht. Bureau Europa is van woensdag tot en met zondag tussen 12.00 uur en 17.00 uur geopend.

Colofon
Curator en ruimtelijk vormgever Malkit Shoshan | Curator lokale context Remco Beckers | Supervisie Floor van Spaendonck | Productie Ilona van den Brekel | Grafisch vormgever Sandra Kassenaar | Met deelnemende activisten, kunstenaars en ontwerpers Atelier van Lieshout, Desirée Dolron, FAST, Rebecca Gomperts, Bernie Krause, Zacharias Kunuk & Ian Mauro, Next Nature Network, Tabita Rezaire, Diana Whitten.

 --------------------------------------------------------------------------

 NOOT VOOR DE REDACTIE

Voor alle persgerelateerde vragen of afspraken kunt u contact opnemen met 

Emmanuel Merkus, 06 15 88 36 44 of communicatie@bureau-europa.nl 

Via dit adres kunnen ook de inhoudelijke vragen over ‘Love in a Mist’ worden gesteld via communicatie@bureau-europa.nl 

Voor afbeeldingen in hoge resolutie kunt u contact opnemen met:                        Remco Beckers,  r.beckers@bureau-europa.nl

 

Jo Coenen, 40 jaar werken in Europa

PERSBERICHT 26 JUNI 2020

Bureau Europa presenteert: Jo Coenen

40 jaar werken in Europa

Bureau Europa, platform voor architectuur en design in Maastricht pakt deze zomer flink uit met het 40-jarige oeuvre van bouwmeester Jo Coenen. De virtuoos is uitgenodigd om zijn inzichten van 40 jaar Europees werken te tonen. Coenen neemt de bezoeker mee aan de hand van zijn praktijk in de wereld van de architectuur en legt een persoonlijk kijkglas op de praktijk van het ontwerpen, het ontwikkelen van visies voor steden en gebieden en het lesgeven aan nieuwe generaties. De tentoonstelling Jo Coenen, 40 jaar werken in Europa is te zien van zaterdag 4 juli tot en met zondag 4 oktober 2020 bij Bureau Europa, in Maastricht. 

Deze expositie is uniek doordat het verhaal van een zeer rijk oeuvre zelf door de architect in een expositie wordt verteld. Daarbij toont het werk van Jo Coenen waarom architectuur de Moeder der Kunsten wordt genoemd. Meer dan bouwen zijn het visies op de samenleving, kennis van het verleden en de toekomst en liefde voor het vak dat op nieuwe generaties wordt doorgegeven.

Een expositie in vier lessen

Een intieme tijdslijn geeft een ruime en openhartige inkijk in het werk en leven van de meester: 40 jaar flitst voorbij in een indrukwekkende datatunnel. Na het Mensenleven, komt de bezoeker in de Leerzaal, waar de architectuur van Jo Coenen en zijn liefde voor het vak in unieke lessen worden samengevat. Een zeldzame blik op de inzichten van de bouwmeester, geschikt voor leek én vakbroeder. De Oeuvrezaal neemt de bezoeker mee op reis door de Europese werken met een scala aan schetsen, ontwerptekeningen, maquettes, notities, interviews, filmbeelden en meer: de architectuur van de toekomst komt hier tot leven. 

Jo Coenen

Het iconische werk van Jo Coenen strekt zich uit van de realisatie van wijken als Céramique in Maastricht en in Utrecht het Leidsche Rijn Centrum, tot prominente openbare gebouwen als de Openbare Bibliotheek Amsterdam, de Vesteda Toren in Eindhoven en het gebouw van het Nederlands Architectuurinstituut (nu Het Nieuwe Instituut) in Rotterdam. Het omhelst zijn vele vernieuwende visies op ruimteontwikkeling, die hij met zijn veelbetekenende Rijksbouwmeesterschap en zijn leerstoelen in Nederland en Europa bewaarheid heeft kunnen maken. De beelden en verhalen die Coenen bij Bureau Europa verzamelt, tonen de complexiteit en rijkdom van het vak.

Academia: een dynamisch zomerprogramma

Parallel aan de tentoonstelling manifesteert Bureau Europa haar continue, vruchtvolle samenwerking met de educatie instellingen van Maastricht. Studenten van Zuyd Hogeschool en Universiteit Maastricht krijgen in de zomer van 2020 bij Bureau Europa de gelegenheid om hun projecten, stageopdrachten, afstudeerpresentaties en expo’s te presenteren – van verhalende filmprojecties in onze ramen, provocatieve kunstinstallaties, verfrissende visies op Maastrichtse landschappen en een leuk, engagerend kinderprogramma. Inmiddels is al de filmprojectie Transition (16 juni t/m 3 juli) te zien van Hussein Al Khayat, filmmaker in hart en nieren, die met dit project afstudeert in Communicatie & Multimedia Design (Zuyd Hogeschool). Ook is er al de afstudeerexpo Speelvelden te zien (27 juni t/m 5 juli). Masterstudent Interior Architecture (Zuyd Hogeschool) Joost Corvers plaatst met deze expo de mens zelf als actieve speler op bijzondere wijze in twee Maastrichtse landschappen. 

--------------------------------------------------------------------------

 NOOT VOOR DE REDACTIE

Voor alle persgerelateerde vragen of afspraken kunt u contact opnemen met 

Emmanuel Merkus, 06 15 88 36 44 of communicatie@bureau-europa.nl 

Via dit adres kunnen ook de inhoudelijke vragen over ‘Jo Coenen, 40 jaar werken in Europa’ worden gesteld via communicatie@bureau-europa.nl 

Voor afbeeldingen in hoge resolutie kunt u contact opnemen met:                   Remco Beckers,  r.beckers@bureau-europa.nl

 

 

Nieuwe directeur/bestuurder van Bureau Europa

Floor van Spaendonck zal met ingang van 1 oktober 2019 de functie van directeur/bestuurder van Bureau Europa vervullen. Hiermee volgt zij Saskia van Stein op die, sinds 2014, de leiding had van het Bureau en in mei haar vertrek aankondigde om een vloeiende overgang naar de volgende cultuurplanperiode mogelijk te maken. Bureau Europa is Saskia van Stein grote dank verschuldigd voor haar werkzaamheden en inzet.

Floor van Spaendonck is geen onbekende in de wereld van architectuur, design en cultuur. Eerder was zij betrokken bij Het Nieuwe Instituut (Het nationale instituut voor Architectuur, Design en Digitale cultuur, de opvolger van het NAi in Rotterdam) en tot voor kort directeur bij Cinekid Festival.

In haar brede cultuurpraktijk heeft Floor van Spaendonck een uitgebreide en diverse ervaring opgebouwd waarbij het werkveld zich uitstrekte van architectuur-biënnales, ruimtelijke ordening-vraagstukken, innovatietrajecten, debatten, onderzoek, cultuurbeleid en internationale samenwerking.

Daarnaast vervulde en vervult Floor van Spaendonck verschillende maatschappelijke/ culturele nevenfuncties, waaronder bestuurs- en toezichthoudende functies en is zij als adviseur en ontwikkelaar betrokken bij diverse cultuurprojecten.

Bureau Europa staat, als presentatie-, debat- en kennis-instelling voor Architectuur en de brede ontwerppraktijk, voor een volgende fase in zijn ontwikkeling. Begonnen vanuit een krachtige architectuuropdracht in Maastricht en de (eu)regio heeft Bureau Europa zich een plaats weten te veroveren in de lokale, nationale en euregionale agenda op het gebied van architectuur, de ruimtelijke, ontworpen omgeving en design.

De uitdaging is om hierop voort te bouwen en de positie ten aanzien van de ontwerppraktijk en de toekomstscenario’s voor Maastricht en de euregio te versterken en ook een duidelijke publieksbinding mogelijk te maken.

Hierbij zullen stevige ambities voor de komende jaren worden geformuleerd, in het kader van de nieuwe cultuurplanperiode. Door het intensiveren van de samenwerking met het huidige netwerk, het aantrekken van nieuwe samenwerkingspartners en programma’s kan een verdere impuls aan de agenda en de vernieuwing worden gegeven.

Deze nieuwe fase vraagt ook om keuzes en visie op het gebied van programmering. Hiertoe zal de nieuwe directeur/bestuurder plannen maken.

Met gemeente, provincie en rijk zal worden overlegd over deze plannen en over een financiering die Bureau Europa kan ondersteunen in haar ambities.

De Raad van Toezicht van Bureau Europa heeft er alle vertrouwen in dat Floor van Spaendonck als nieuwe directeur/bestuurder zich met haar kennis, ervaring en netwerk goed zal kunnen inzetten voor Bureau Europa, te beginnen met de nieuwe cultuurplanperiode.

Bureau Europa, platform voor architectuur en design, werd in 2006 opgericht als NAi Maastricht, een dependance van het voormalige Nederlands Architectuurinstituut (NAi) in Rotterdam. Sinds 2013 opereert de organisatie onafhankelijk als Bureau Europa, platform voor architectuur en design.

Als kennisinstelling, presentatieplatform en netwerkorganisatie presenteert Bureau Europa voor een algemeen cultureel geïnteresseerd publiek tentoonstellingen, lezingen, workshops, rondleidingen door de stad en andere discursieve activiteiten op het gebied van architectuur, stedenbouw, de ontworpen omgeving en vormgeving. Vanuit een maatschappelijk perspectief wil Bureau Europa kennisproductie en talentontwikkeling bevorderen binnen het culturele domein. Deze doelstellingen krijgen vorm in culturele projecten binnen het instituut en in de openbare ruimte. Bureau Europa richt zich primair op de gedeelde sociale agenda van Europa en de Euregio Maas-Rijn.

Maastricht, juli 2019.