Maastricht, Stenen Stad

Wie goed rondkijkt in Maastricht ziet een stad gevormd door steen. De afgelopen jaren openen er lokaal weer natuursteen groeves. Maar welke relevantie kan de lokale bouwindustrie nog hebben in een tijdperk van verregaande globalisering, welke kennis ligt besloten in datgene wat er al staat, in lokale bouwculturen? Een team van ontwerpers, makers en onderzoekers van de TU Delft, het MMIA en Bureau Europa heeft zich over deze vragen gebogen. Zij goten schaalmodellen van historische entrees in Maastricht in gips, volgden het pad van de groeve tot gebouw, analyseerden werk van lokale helden en vroegen zich af wat natuursteen betekent voor een stad als Maastricht. Met deze kennis maken zij ontwerpen voor een Keramiekcentrum voor de MOSA/Sphinxcollectie, waarin zij natuursteen als bouwmateriaal kritisch onderzoeken. Het project toont hoe bestaande bouwcultuur een inspiratiebron kan zijn voor vernieuwing en hoe dit de identiteit van Maastricht bevraagt.

Het eindproduct van dit project wordt tentoongesteld bij Bureau Europa. In drie thema's wordt de weg gevolgd van groeve naar gebouw:

Het eerste thema omhelst de reis van groeve naar gebouw, de kelders van Limburg. Diverse groeves dolven eeuwenlang mergel, en opnieuw wordt er op beperkte schaal steen uit de Limburgse grond gehaald. Deze groeves zijn onderdeel van de culturele identiteit van de regio en in die functie nog steeds op verrassende manieren in gebruikt.

Het tweede thema onderzoekt de grondstof, van blok tot toeslag. Natuursteen is altijd al een geglobaliseerd product geweest. Exotische steensoorten verleenden de Maastrichtse burger status en kwamen soms van ver weg. Deze tentoonstelling toont dat innovatie met betonalternatieven ook al een lange geschiedenis heeft. Lokale steensoorten verdwenen nooit helemaal uit het stadsbeeld en kleinschalig wordt er nog steeds met lokale producten gewerkt. De huidige innovatie richt zich op het gebruik van restmateriaal uit de groeve.

Het derde thema analyseert de materiële cultuur, in poorten en deuren. Een serie schaalmodellen uit een mengsel van gips en steen van karakteristieke natuurstenen entrees in Maastricht tonen de lokale bouwcultuur, waarbij formeel en informeel elkaar afwisselen, de schaal altijd opvallend de menselijke maat behoudt, en binnen en buiten in elkaar overlopen. Ook in het recente verleden werd natuursteun nog steeds toegepast door architecten als Peutz en Schwarz. Hiertegenover staan een aantal nieuwe ontwerpvoorstellen die natuursteen opnieuw op waarde schatten en waarbij met oude kennis en technieken wordt geïnnoveerd.

'Column', een film van Adrian Paci
Tijdens de tentoonstelling wordt Column, de film van kunstenaar Adrian Paci, Column vertoond. Een kunstproject over de productie van een kolom, gevolgd vanuit de groeve in China tot de plek van bestemming in Parijs, daarbij de vraag naar lokaal en globaal, ambachtelijke kennis, het maken van een plek en de betekenis van bouwvormen stellend.

Publicatie
De tentoonstelling wordt vergezeld door een publicatie, Stad van Steen. Naast het onderzoek van de TU zullen ook de toepassing van natuursteen en een aantal bijzonderheden van natuurstenen erfgoed belicht worden, alsook recente projecten die van natuursteen gebruik maken. De publicatie die verkrijgbaar is bij Bureau Europa neemt ook de foto’s op van het gipsproject, zoals gepresenteerd door studenten van TU Delft.

Deze tentoonstelling is tot stand gekomen dankzij de steun van het Elisabeth Strouven Fonds en KIEM.
Het Nieuwe Instituut draagt bij vanuit de onderzoekslijn Het materiaal en de Dingen.

Opening: vrijdag 30 juni van 17.00 tot 19.00 uur.
Datum tentoonstelling: 30 juni 2017 tot en met 7 augustus 2017.
Toegang: €5,00; studenten/scholieren €3,00; museumkaarthouders gratis.
Locatie: Bureau Europa.