Over Grenzen

Over het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp

Het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp (ARO) is een initiatief van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie is een uitvoeringspartner om de transitieopgaven (zoals genoemd in de NOVI) op lokaal en regionaal niveau  te  stimuleren en te versterken met de inzet van ontwerpend onderzoek. Binnen dit programma zet het fonds open oproepen uit, in zes thematische programmalijnen.

Door ca. twaalf tot vijftien multidisciplinaire coalities (van ruimtelijk ontwerpers, overheden, private partijen, relevante organisaties, deskundigen en burgers) wordt verdiepend ontwerpend onderzoek verricht naar complexe ruimtelijke en maatschappelijke opgaven, altijd vanuit een integrale en ruimtelijke ontwerpbenadering.

Na de open oproepen Prachtige productielandschappen, Anders werken aan wonen, Bouwen vanuit de bodem, Wegen naar welzijn en Ruimte voor rechtvaardigheid, gaat in mei 2024 de zesde open oproep uit. Ditmaal met een geografische invalshoek: de nationale lands- en overzeese grenslandschappen vormen het uitgangspunt.

Over Grenzen

Grenzen zijn vaak door mensen bedachte scheidslijnen die verschillend kunnen worden beleefd: bestuurlijk, landschappelijk, ecologisch, maar ook praktisch. Ze zijn bepalend vanwege hun in- en uitsluitende werking; tegelijkertijd zijn ze minder scherp en pregnant op het moment dat het gebied eromheen als één wordt beschouwd. Hier wordt geleefd en gewerkt, is natuur en infrastructuur, en zijn uitdagingen en kansen die verder strekken dan de grens. Tegelijkertijd lijken overheidsscenario’s vaak abrupt te stoppen bij deze scheidslijnen. Hoe kan het overgangsgebied rondom de grens eruitzien als we de urgente opgaven die er zijn, grensoverstijgend en in gezamenlijkheid integraal benaderen? En welke rol spelen bestuurlijke grenzen dan nog? Voor ontwerpers ligt er een rol om het hoge abstractieniveau en de meervoudigheid van de grens voelbaar en inzichtelijk te maken.

Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie nodigt (ruimtelijk) ontwerpers uit om met relevante samenwerkingspartijen ontwerpend onderzoek te doen naar grensgebieden en bewustzijn te creëren over het indelings- en verdelingsvraagstuk dat onderdeel is van het geografische karakter van de grensgebieden. Het doel is om vanuit gelijkwaardigheid en wederkerigheid op verschillende schaalniveaus te komen tot nieuwe, grensoverstijgende perspectieven die helpen de toekomst in deze gebieden vorm te geven.

Het rapport Elke regio telt! Een nieuwe aanpak van verschillen tussen regio’s (Rli, ROB en RVS, maart 2023) stelt dat regionale achterstanden en verschillen een probleem vormen voor de landelijke aanpak van noodzakelijke transities in onder meer het energiesysteem, de landbouw en de economie. We zien dat groeiende verschillen in brede welvaart en negatieve ontwikkelingen in verschillende regio’s elkaar versterken. Maar ondertussen blijft veel aandacht gericht op de economische groeikernen in ons land. Het gevoel van niet gezien worden door Den Haag leeft in de grensregio’s, ook overzee in het Caribisch deel van ons Koninkrijk, waar economische belangen in beleid vaak voor (lokale) culturele gaan en de impact van klimaatverandering steeds groter is. En dan hebben we het nog niet over de invloed van Brussel, waar wet- en regelgeving over landsgrenzen heen wordt bepaald en daarmee op een nog hoger schaalniveau naar indelings- en verdelingsvraagstukken wordt gekeken.

Tegelijkertijd zien we dat mensen in grensgebieden vaak vanuit saamhorigheid hun weg vinden, over de grens heen kijken en zich richten op de eigen regio. Gebruikmakend van het beleidsvacuüm dat er min of meer is en de vrije experimenteerruimte die daardoor ontstaat, wordt er in grensgebieden veel geïnitieerd en grensoverstijgend samengewerkt. We focussen in deze open oproep daarom op de manier waarop regionale identiteiten zich uiten en gemeenschappen bewegen rondom grenzen. Het doel is om door middel van ontwerpend onderzoek naar boven te halen wat er speelt op verschillende schaalniveaus in Nederlandse grensgebieden – binnenlands, maar ook overzee. Waar is in het licht van de urgente opgaves nu en in de toekomst concreet behoefte aan? Waar is beweging mogelijk? En hoe laten we zien dat grensgebieden juist voorbeeldstellend kunnen zijn als het gaat om het laden van begrippen als wederkerigheid en meervoudigheid? We dagen aanvragers uit om de kernwaarden van verschillende grensgebieden te ontdekken en door observatie, analyse, reflectie en verbeelding bloot te leggen welke kansen er liggen. Dit leidt tot waardevolle inzichten voor zowel beleidsmakers als (ruimtelijk) ontwerpers, én natuurlijk de bewoners van de betreffende gebieden.

Op donderdag 23 mei 2024 is de Open Oproep Over grenzen gepubliceerd. Op donderdag 6 juni 2024 delen verschillende experts een inspirerende visie en perspectieven over grenzen en grensgebieden om de thematiek van de open oproep te duiden en bespreken tijdens een online kick-off-bijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst is er ruimte voor gesprek en vragen. Meer informatie over de open oproep en de online bijeenkomst van het Stimuleringsfonds vind u hier.

Op 14 juni van 10.00- 13.30 voeren we bij Bureau Europa een inhoudelijk gesprek met lunch, is er informatie over en ondersteuning aan partijen richting deelname aan de open oproep en ruimte voor ontmoeting tussen ontwerpers en relevante samenwerkingspartners (zo breed mogelijk). Het programma voor deze ochtend is als volgt:

10:00           Inloop & Welkom
10:30           Presentatie Marc Maurer (Maurer United Architects)
11:00           Presentatie Toon Hezemans (Dutch Mountain Film Festival)
11:30           Toelichting bij de open oproep door Jolijn Valk (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie)
11:45           Inhoudelijk gesprek
12:30           Lunch

Datum vrijdag 14 juni 2024, 10:00 - 13:30 uur (incl. lunch)

Locatie Bureau Europa, platform voor architectuur en design, Boschstraat 9 Maastricht

Toegang deelname is kostenloos. Aanmelden via info@bureau-europa.nl